Khi bạn tham gia thị trường chứng khoán, bạn sẽ được gọi là “nhà đầu tư”, thuật ngữ phản ánh mục đích tham gia vào thị trường của bạn, đó là để đầu tư đúng không nào. Nhưng chắc hẳn khi tham gia thị trường chứng khoán, bạn cũng sẽ nghe tới khái niệm “nhà đầu cơ”. Bạn thực chất là “Nhà đầu tư” hay “Nhà đầu cơ”? Hãy thử trả lời hai câu hỏi đơn giản sau nhé:
- Bạn có quan tâm ngày mai thị trường có mở cửa hay không?
- Bạn có quan tâm ngày mai thị trường lên hay xuống không?
Đây chính là cách mà nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett coi là “một bài kiểm tra thực sự” để phân biệt hai khái niệm nhà đầu tư và nhà đầu cơ.
“Khi tôi mua một cổ phiếu, tôi sẽ không bận tâm đến chuyện họ có đóng cửa thị trường chứng khoán trong một vài năm nữa hay không. Tôi quan tâm đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, quan tâm đến việc liệu doanh nghiệp ấy có mang lại lợi suất cho mình trong tương lai hay không.” (Warren Buffett)
Nhà đầu tư là người phân tích kỹ lưỡng một công ty, quyết định về giá trị hợp lý của nó, và sẽ không mua cổ phiếu trừ khi nó được giao dịch với ở mức giá thấp hơn so với giá trị nội tại. Ví dụ, “Công ty X đang giao dịch với giá 20.000 đồng/ cổ phiếu, nhưng theo phân tích đầu tư, giá trị của nó là 30.000 đồng/cổ phiếu”. Nhà đầu tư sẽ đưa ra quyết định đầu tư dựa trên dữ liệu thực tế, không cho phép cảm xúc của họ tham gia.
Ngược với nhà đầu tư, nhà đầu cơ tập trung vào diễn biến giá hàng ngày để kiếm lời từ biến động của giá cổ phiếu. Họ mua cổ phiếu không dựa trên cơ sở phân tích kỹ lưỡng mà dựa trên cơ hội cổ phiếu sẽ tăng giá từ các nguyên nhân khác. Nhà đầu cơ chỉ quan tâm tới những yếu tố ngắn hạn như kết quả kinh doanh quý hay việc tăng /giảm cổ tức chi trả mà không quan tâm đến kế hoạch dài hạn.
Nhà đầu tư cố gắng kiếm lời trong dài hạn bằng cách mua cổ phiếu với mức chiết khấu đáng kể đối với giá trị nội tại của nó, trong khi nhà đầu cơ cố gắng kiếm lời bằng cách dự đoán thành công biến động ngắn hạn của cổ phiếu.
Đầu cơ diễn ra trong ngắn hạn, thu lợi nhờ chênh lệch giá còn đầu tư là dài hạn, thu lời nhờ giá trị thặng dư tạo ra được.
Đầu tư và đầu cơ ảnh hưởng đến giá cổ phiếu như thế nào?
Nhà đầu cơ thường có xu hướng đẩy giá lên mức cực đoan, trong khi nhà đầu tư sẽ giúp giá cổ phiếu phản ánh giá trị cơ bản của công ty trong dài hạn.
Nếu tất cả những người tham gia thị trường chứng khoán đều là Nhà đầu tư, cổ phiếu sẽ được mua và bán dựa trên giá trị của doanh nghiệp, các biến động giá hoang dã sẽ xảy ra ít thường xuyên hơn vì nếu có chứng khoán nào bị định giá thấp, các nhà đầu tư sẽ mua vào và đẩy giá lên đến mức hợp lý. Khi cổ phiếu một công ty trở nên đắt đỏ, cổ phiếu đó sẽ nhanh chóng bị bán ra. Ngược lại, các nhà đầu cơ là những người giúp tạo ra sự biến động mà nhà đầu tư giá trị yêu thích. Nhà đầu cơ mua hoặc bán cổ phiếu không dựa trên giá trị cơ bản của cổ phiếu, họ tận dụng cơ hội thị trường để tích lũy cổ phiếu, nhiều khi với mục đích tạo sự khan hiếm hoặc nhu cầu giả, đẩy giá lên cao hơn nhiều so với giá lúc bình thường rồi thu lợi sau khi thị trường ổn định trở lại nhờ chênh lệch giá.
Điều này dẫn đến các cổ phiếu trở nên bị định giá quá cao khi mọi người quan tâm và bị đánh giá thấp một cách bất công khi không còn được quan tâm nữa. Hành vi gây áp lực này tạo cơ hội cho nhà đầu tư giá trị nhận ra các công ty đang bị bán với giá thấp hơn rất nhiều so với giá trị của chúng.
Bản thân hành vi đầu cơ không phải lúc nào cũng xấu. Tuy nhiên, khi thực hiện việc đầu cơ, nhà đầu cơ cần chấp nhận thực tế là họ đang mạo hiểm và phải đủ khả năng chấp nhận mất tất cả mọi thứ mà họ đang đặt cược vào. Đầu cơ có thể sinh lời trong ngắn hạn, đặc biệt trong các thị trường tăng giá, tuy nhiên đầu cơ rất hiếm khi cung cấp lợi nhuận bền vững.
Các nhà đầu tư giá trị tin rằng mặc dù thị trường chứng khoán có thể trong ngắn hạn thoát khỏi các nguyên tắc phân tích cơ bản, về lâu dài phân tích cơ bản vẫn giữ vai trò quyết định. Ví dụ hoàn hảo là sự bùng nổ các cổ phiếu dot-com vào cuối những năm 1990 tại Mỹ. Các công ty dot-com không có lợi nhuận hoặc nếu có cũng chỉ là rất ít, nhưng vẫn bán được với giá trên trời, chứng minh rằng các nguyên tắc cơ bản không có ý nghĩa gì. Nhưng chỉ sau vài năm ngắn ngủi, thực tế đã chứng minh điều ngược lại, các nhà đầu cơ vào các công ty dot-com hầu hết đều mất hơn 90% giá trị đầu tư. Không ít người thậm chí còn phá sản khi giá trị cổ phiếu giảm xuống dưới cả giá trị của tờ giấy in cổ phiếu đó.
Còn bạn, bạn muốn trở thành nhà đầu tư hay nhà đầu cơ?
